Wiccan Rede * Imbolc 2004 by Merlin Sythove
In Nederland is er een duidelijk onderscheid ontstaan in de afgelopen jaren tussen de woorden heks en wicca. Een onderscheid dat in het buitenland ook al werd gemaakt. De populariteit van de hekserij groeit. Meer en meer mensen gaan zich daarmee bezig houden. Maar de zoektocht naar een coven is een lange weg. Het pad van training en inwijding is een zware weg. Lang niet iedereen heeft daar zin in…
En dus ontstaat er een splitsing. Je hebt de heksen die wel het inwijdingspad kiezen en in een traditioneel covenverband worden opgenomen. En je hebt heksen die hun eigen weg bewandelen, zonder specifieke training of een coven aan het werk gaan. Om toch een klein beetje duidelijkheid te scheppen worden deze twee groepen tegenwoordig met respectievelijk wicca en hekserij aangeduid.
Het grappige effect van het kiezen van verschillende woorden, is dat je al snel geneigd bent om die verschillen verder te gaan benadrukken. Dat zie je ook nu gebeuren, en zo worden specifieke aspecten van de totaliteit heks-wicca ook al snel verdeeld over beide woorden.
Wicca’s zijn niet alleen ingewijden die in covenverband werken, wicca wordt ook al snel gezien als het religieuze aspect, het geloof in de Godin en de God, terwijl heksen ook een heel ander geloof kunnen hebben, christen kunnen zijn of zelfs helemaal niet gelovig zijn.
En zoals het religieuze aspect bij het woord wicca wordt ondergebracht, zo wordt het magische aspect onder het woord hekserij gerangschikt. Heksen zijn bezig met spells, spreuken, kruiden, stenen, met magie, maanmagie, dromen enzovoort. Wicca’s zijn meer met de religie bezig.
Covens worden vaak gezien als een strak keurslijf, waarin de individuele invulling van je religie, of je werkwijze of je gevoelens ondergesneeuwd zullen raken in de druk van de groep, de gewenste aanpassing aan de anderen, en de noodzaak je te onderwerpen aan een hoop regeltjes of aan de willekeur van een Hogepriesteres. Regelmatig worden covens afgeschilderd als achterhaald, ouderwets, dogmatisch en beperkend. Covens zijn blijven steken in de jaren ’50. Hekserij daarentegen betekent vrijheid, ongebondenheid, geen onderwerping maar precies doen en laten wat je zelf wilt.
Wicca is een stroming die bedacht is door Gerald Gardner. Tenminste, degenen die meer dan één populair boek over hekserij hebben gelezen zullen denken daar inmiddels achter zijn. Dat maakt het tot een nieuwe stroming. Hekserij bestaat echter al millennia, is veel ouder dan Gardner en dus veel authentieker…
Soms zijn het onzinargumenten die worden aangevoerd, maar daar gaat het nu niet om. Het is een heel interessant proces dat zich de afgelopen jaren heeft afgespeeld. Het begint met de behoefte van een groep mensen, die wel met hekserij aan de slag willen maar zich om de een of de andere reden niet bij een coven kunnen aansluiten. Er zijn te weinig covens, ze zitten vol, of de opleiding is te zwaar of het duurt te lang voordat je hogepriesteres bent of je houdt niet van regels, je hebt geen tijd, je hebt geen geld, je woont te ver weg… Vanuit de behoefte om toch een eigen woord te hebben voor jezelf gaat dan een tweedeling ontstaan, die in de loop der tijd steeds verder wordt uitgewerkt.
Wicca’s zijn religieus, ingewijd in een coven, moeten zich aan veel regels houden en doen wat de Hogepriesteres zegt, hun geloof is zowel nieuw bedacht als ouderwets en dogmatisch. Heksen daarentegen kunnen geloven wat ze zelf willen, doen wat ze zelf willen, zijn vrij, werken met magie, hekserij is zowel ouder en authentieker dan wicca, en tegelijkertijd moderner omdat het niet aan de regeltjes van iemand als Gardner gebonden is, niet dogmatisch en niet is blijven steken in de jaren ’50.
Oh ja, en hekserij, wicca dus, heet ook wel een mysteriereligie te zijn. Hoe dat zit is niet zo duidelijk, de meeste wicca’s proberen hun geheime kennis angstvallig geheim te houden. Dat is meer een kwestie van belangrijk lijken en geheimzinnig doen, want natuurlijk is er helemaal geen geheime kennis, alles is allang door iedereen gepubliceerd en dat kun je ook gewoon op internet vinden…
Het bovenstaande is uiteraard een beetje overtrokken en in hoog contrast neergezet om helderheid te scheppen, en veel mensen zullen ergens tussen beide polen in zitten. Wat ik heb willen belichten is hoe iets dat door Gardner als een eenheid werd gepresenteerd, langzaamaan wordt gesplitst in twee afzonderlijke delen. Wat Gardner beschreef heette hekserij. Gardner gaf er weliswaar zelf de naam “Wica” aan (met één ‘c’), maar was heel duidelijk dat het ging om een mysterietraditie die hekserij heette. Als ingewijde in de wicca ben je zowel priester/es als heks, en niet uitsluitend één van beide.
Het is opvallend dat Gardner een controversieel woord als hekserij samenbracht met het begrip mysterietraditie. Hekserij staat (en stond toen ook al) toch voor “alles wat God verboden heeft”? Alles wat niet mag, alles wat de sociale grenzen overschrijdt, alles dat je voor jezelf, uit eigenbelang of voor je eigen plezier doet zonder met anderen rekening te houden, alles dat je met magische krachten bewerkstelligt, met behulp van “de duivel”, kortom alles wat laag en ongeciviliseerd en anarchistisch en asociaal – en plezierig! – is? Hoe kan zoiets hetzelfde zijn als een mysterietraditie, als iets dat over het goddelijke, het hoogste gaat?
Tegenover de polariserende tendens waarbij de woorden wicca en heks van elkaar worden losgemaakt, en die ik hierboven beschreef, is er een tweede tendens gaande. Binnen de wicca zelf. Een tendens die voor de niet-ingewijden minder zichtbaar is. Dat is de tendens om zich langzaamaan te ontdoen van de meer “primaire” aspecten die verbonden zijn aan het oude begrip heks. Met een mooi engels woord heet dit ook wel de “sanitisation of the Craft”, oftewel het schoonmaken van de wicca, zodat de wicca sociaal acceptabel wordt en meer en meer een gewone religie wordt die minder en minder groeimomenten bevat die een mysterietraditie kenmerken.
Het allereerste dat in dit proces uit de wicca verdwijnt is seks. Seks is gezond, natuurlijk, heilig, leuk, en dat zullen alle wicca’s onderschrijven, maar… tussen partners en privé, niet meer als onderdeel van een Beltane ritueel waar iedereen aan deelneemt.
Het tweede dat al heel snel uit de wicca verdwijnt is de gesel. De connectie met SM is te sterk en dus gevaarlijk en ongewenst. Het is ironisch dat juist in de SM wereld de kennis van het gebruik van de gesel om een hogere bewustzijnstoestand te bereiken nog wel aanwezig is, en in de wicca meestal niet meer.
Het derde dat langzaamaan aan het verdwijnen is, is het gezamenlijk naakt werken in een coven. Meer en meer groepen werken overwegend gekleed in gewaden.
Het vierde dat verdwijnt is het werken met trance technieken. De kennis over vliegzalf is verdwenen, de kennis over dans en drummen om in trance te geraken is verdwenen.
Het volgende dat verdwijnt zijn specifieke drempels en groeimomenten op de inwijdingsweg zelf.
En zo wordt de wicca stapje voor stapje een “gerespecteerde” religie, een “echte” religie met een liturgie die verteerbaar is voor de massa, een religie met gezangen in plaats van extatische uitroepen, een religie waarbij iedereen een “dienst” bij zou kunnen wonen zonder daardoor geshockeerd te worden, en religie waar je als toeschouwer bij bent, staand in een cirkel in plaats van zittend op een kerkbankje…
Ik schreef hierboven al: Het is opvallend dat Gardner een controversieel woord als hekserij samenbracht met het begrip mysterietraditie. Alle mysterietradities hebben een aantal elementen gemeenschappelijk.
Allereerst gaat het primair om een inwijdingsweg waarbij “Mens ken jezelf” voorop staat. Mysterietradities zijn geen gods-diensten maar inwijdingswegen die allemaal uitkomen bij een religieus wereldbeeld dat van binnenuit wordt doorzien, in plaats van een uiterlijke dogmatische gods-dienst te zijn.
Mysterietradities confronteren je met een aantal drempels, een aantal groeimomenten die vaak behoorlijk diep in je leven kunnen ingrijpen. Met recht kun je hier spreken over momenten van dood en wedergeboorte. Momenten waarop je de grenzen van je eigen geconstrueerde werkelijkheid doorbreekt om je reis naar het universeel goddelijke te kunnen vervolgen.
Mysterietradities hebben allemaal “geheimen”. Die geheimen zijn eigenlijk zonder uitzondering zo goed bewaard gebleven dat je al snel geneigd bent om aan te nemen dat er helemaal nooit geheimen zijn geweest. Degenen die het mysteriepad volgen weten dat de geheimen er wel degelijk zijn, maar dat je ze niet kunt doorgeven. Het geheim is de ervaring zelf en het inzicht dat uit die ervaring groeit. Maar iemand die zoiets niet heeft meegemaakt, zal niets begrijpen van wat je probeert te vertellen.
Mysterietradities kunnen nooit verloren gaan. Het is geen “geheime kennis” die opgeschreven kan worden of doorgegeven, maar het is ervaring en inzicht. Als iemand vele eeuwen later hetzelfde pad aflegt, dan zal deze persoon dezelfde mysteriën ontdekken – her-ontdekken.
Mysterietradities beschermen zichzelf. Mensen die zich door leugen en bedrog proberen voor te doen als ingewijden, of die als ingewijden lagere aspecten als hoogmoed, machtshonger, jacht naar geld, ijdelheid en dergelijke niet hebben overwonnen, zullen vrij snel worden terechtgewezen. Niet door andere ingewijden, maar simpelweg door de natuurwetten die op dat gebied werkzaam zijn.
Alle bovenstaande elementen uit mysterietradities kom je ook tegen in de wicca, waarbij het traditionele / archetypische beeld van de heks als het ware sommige drempels, de groeimomenten, vertegenwoordigt. In zekere zin zou je kunnen zeggen dat het mysterie van de wicca is, dat het hekserij is…
Ik vind het zelf jammer dat deze twee begrippen, wicca en hekserij, uit elkaar worden gehaald. Daardoor ontstaat er een extra barrière op het mysteriepad, want juist door beide begrippen bijeen te houden wordt er een wegwijzer neergezet op de inwijdingsweg. Het mysterie, of de puzzel zo je wilt, is als het ware dat deze inwijdingsweg “hekserij” heet!
Aan de andere kant zijn er nog genoeg covens die zich niks aantrekken van de moderne trend die ik hierboven beschreven heb, en die zich blijven concentreren op de essentie van de mysterietraditie zelf, zonder van de wicca een sociaal geaccepteerde religie te willen maken.
Als je er zelf aan toe bent om zo’n groep te vinden, dan zullen de natuurwetten waar ook de mysterietradities aan onderhevig zijn, je vanzelf bij zo’n groep brengen. En tot het zover is kun je het beste onthouden dat het in de mysterietradities gaat om “ken jezelf”. Zoals het in de Charge staat: “if you find it not within you, you will never find it without”. Er is geen betere manier om groepen en leiders te beoordelen dan een forse dosis gezonde mensenkennis! Zonder mensenkennis ben je een speelbal voor leugen, bedrog, vleierij, of aanbiedingen die te mooi zijn om waar te zijn. En mensenkennis begint bij kennis van jezelf. Dat is de eerste stap op het mysteriepad van de hekserij, dat wicca heet.
