Wiccan Rede * Spring 1989 by Jana
We kunnen het niet zien, maar het is het element waarin we leven: lucht. We delen het met alle levende wezens en ademen het in zonder daar veel over na te denken. Hoe vreemd het ook in eerste instantie lijkt voor zo’n vluchtig medium: lucht bindt. Juist omdat we het delen met medemensen en andere wezens. Omdat het ons aan de aarde kluistert. Omdat het de juiste samenstelling moet hebben (synthese = verbinding) om ons in leven te houden, het juiste evenwicht tussen de verschillende gassen waaruit de atmosfeer is opgebouwd.
Zoals het fysieke element lucht de drager is van geluidsgolven, staat het magische element lucht voor communicatie. Taal, muziek, reizen en handel vallen onder dit begrip en Hermes/Mercurius met zijn gevleugelde helm en voeten, zijn caduceüs en lier, symboliseert ze alle. Zijn beeld siert bijvoorbeeld de hal van het beursgebouw in Amsterdam. (Diefstal, een ander aspekt van lucht, is een jeugdzonde van Hermes).
Bij lucht hoort ook het denken, het verstand; het gehoorzintuig; de astrale wereld en het dierenrijk; het sanguïnische temperament en de planeten Mercurius, Jupiter en Uranus. Het oosten, de morgen en de lente worden geassociëerd met lucht, en zo ook de aartsengel Gabriël en de Oostenwind, Euros, en de sylphen of sylphiden (feeën), de luchtwezens.
In de Tarot zijn het de zwaarden die lucht symboliseren (hoewel niet iedereen het hiermee eens is). In de Kleine Arcana geven de zwaarden het lagere aspekt van het denkvermogen weer, zegt Noud van den Eerenbeemt, en daarmee het materie-gebonden, ik-gerichte denken van het ego.
Dit lagere denken kan alleen negatieve, min of meer pijnlijke ervaringen brengen en daarom zijn de gezamenlijke zwaarden-kaarten ‘het toonbeeld van ellende.’ In de hofhouding is het de ridder die lucht symboliseert en de Ridder van Zwaarden is het lucht-aspekt van lucht en zodoende het denkvermogen en de daarin heersende chaos. Schranderheid zonder doel, een puur rationele denkwereld die geen enkel raakpunt heeft met de werkelijkheid. De ridder van zwaarden is de vak-idioot, de puur rationeel ingestelde intellektueel, de op hol geslagen denker. (Sleutel tot de Tarot, Antwerpen, Parsifal 1983). De tarotkaart vertoont een dolzinnige rijdende ruiter met geheven zwaard, met wolken op de achtergrond en vlinders geborduurd op zijn mouwen. Wolken, vlinders, vogels en veren zijn symbolen voor lucht.
In een ritueel kan lucht worden gesymboliseerd door wierook of door iets anders dat geurt, bijvoorbeeld bloemen. En hèt instrument van het element lucht is het zwaard, of de athame. (En ook hier is discussie over mogelijk omdat sommigen het zwaard met vuur en de staf met lucht associëren). Het zwaard wordt gebruikt om de cirkel af te bakenen, de grenzen van de heilige ruimte. Straks meer over het zwaard.
Dan laten we nu eerst de astrologen aan het woord en Carl Jung, die vier psychologische functies onderscheidde, ofwel oriënteringswijzen:
- Gewaarworden: iets met de zintuigen waarnemen en nagaan hóe het is, bijvoorbeeld hard, scherp, warm, etc. Overeenkomend met het element aarde.
- Denken: vaststellen wàt het waargenomene is, en hoe het kan worden ingedeeld in het bestaande referentiekader (lucht).
- Voelen: vaststellen of het lust- of onlustgevoelens oproept, op grond waarvan het wordt aanvaard of verworpen (water).
- Intuïtie: (onbewust) weten waar het waargenomene vandaan komt en/of hoe het zich verder ontwikkelt (indirekt waarnemen, vuur).
Denken en voelen vormen een paar onder de noemer ‘rationele funkties’ omdat ze waarderend zijn en met waardebepalingen werken. Het denken onderscheidt waar van niet-waar; het voelen onderscheidt lust van onlust. Het gewaarworden en de intuïtie worden irrationeel genoemd omdat ze werken door middel van waarnemingen waaraan geen oordeel is gekoppeld.
Ieder mens heeft alle vier de elementen in zijn horoskoop en alle vier zijn nodig voor een evenwichtige ontwikkeling van de persoonlijkheid. Toch zal er doorgaans één element de boventoon voeren en dit wordt de superieure funktie genoemd. Een luchttype benadert alles wat op hem afkomt automatisch naar de criteria van zijn denken. Ook het gevoel wordt eerst met de denkfunktie benaderd, maar àls de gevoelsfunktie bovenkomt, het waterelement wordt benadrukt, dan is de rechtlijnige denker bijzonder sentimenteel en overgevoelig. Hij heeft niet in de gaten dat de inferieure funktie niet is te beheersen door de wil. De inferieure funktie zal, wanneer er een sterke polariteit is tussen beide, meer opvallen dan de beter ontwikkelde superieure funktie. Bij een denktype valt zijn onzekere en hachelijke gevoelsleven eerder op dan zijn denken waar niets op aan te merken valt.
Naast de superieure funktie en de tegenpool daarvan, de inferieure funktie (in de paren denken en voelen, gewaarworden en intuïtie) nemen de andere elementen een helpfunctie in. Omdat de inferieure funktie zo’n sterke band heeft met het onbewuste, uit deze zich op een onverwachte, onberekenbare manier, vaak kinderlijk, grillig of driftmatig.
Men ziet dan een gedrag dat van de persoon niet verwacht wordt. In geval van een denktype bijvoorbeeld een sentimentele uitbarsting. Mensen zijn in hun superieure funktie introvert ofwel extravert, en het omgekeerde in hun inferieure funktie. Op deze manier ontstaan er acht bewustzijnstypen.
In de wicca wordt ernaar gestreefd alle aspekten van onze persoonlijkheid te ontplooien. Toch zal van de vier funkties er één dominant blijven. We kunnen (later in ons leven) leren ná die eerste funktie de andere elementen toe te passen.
Het element lucht kent een rationele verbinding van feiten en gebeurtenissen. Het luchttype benadrukt vooral het denken in abstracte vormen, theorieën, ideeën en begrippen, met een opvallende objectiviteit en beweeglijkheid van geest. Voor dit type is naast het denken ook de kommunikatie en het uitwisselen van ideeën met anderen van belang. Daarom kunnen deze mensen zich ook in de juiste bewoordingen uitdrukken. Luchttypes treden bemiddelend en vriendelijk op, maar omdat ze tot elke prijs de harmonie willen bewaren, en omdat ze snel de gedachten van anderen kunnen volgen, wordt er wel eens een vluchtige indruk gewekt. ‘Zoals de wind waait, waait mijn jasje’. Intellektuele capaciteiten worden hoger gewaardeerd dan de realiteit en dromen worden daarom vaak niet verwezenlijkt, ondanks het sterk ontwikkelde verstand. Het luchttype komt vaak koel en emotieloos over door zijn neiging alles te toetsen aan de logica en te bezien op logische samenhang. Hij houdt ervan alles onder te brengen in een kader waaraan alle ervaringen kunnen worden opgehangen en met behulp waarvan hij kan objectiveren en relativeren. het denkproces staat centraal maar de behoefte aan inspiratie van buiten is groot, om het proces van het denken en de kommunikatie op gang te kunnen houden. Het luchttype mens is flexibel in gedachten, woord en gebaar, aktief, werkzaam, levendig, leergierig, mededeelzaam en voor alles verbindend, vandaar dat dit element wel het element van de vereniging wordt genoemd.
De luchttekens verbinden de feiten, brengen deze zo objektief mogelijk samen in een referentiekader wat helaas nog weleens te star en dogmatisch kan worden. Wat er niet in past, is dan per definitie onjuist in de ogen van het luchttype. Het andere uiterste is dat de flexibiliteit zo sterk wordt, dat er nog maar weinig standvastigheid is.
Tot de luchttekens behoren Weegschaal, Tweelingen en Waterman. Libra, de Weegschaal, houdt van evenwicht, harmonie. Gemini, Tweelingen, vraagt naar het waarom der dingen, op een analyserende manier. Het mentale element, logisch en wetenschappelijk aangepakt. Aquarius, de Waterman, zoekt ook maar betrekt daarin de hele mensheid. De nadruk ligt hier op kommunikatie, vandaar het symbool voor Aquarius, dat uit twee golfjes bestaat.
Het zwaard van de rede is een wapen, in het dagelijkse leven (vroeger en voor bepaalde klassen) en in de magische betekenis van het woord. Alle wapens horen bij lucht, omdat konflikten thuishoren in de mentale sfeer, dus lucht. (Evenzo horen geestelijke ontleedmessen hier thuis, die inzichten blootleggen alsof ze door een chirurg worden gehanteerd). Maar het zwaard werd ook ter verdediging gebruikt en om de grenzen aan te geven van een land of een gebied.
Op metafysisch niveau is het zwaard een symbool van ‘discriminatie’: onderscheid, het doordringend vermogen van het intellect, spirituele besluitvorming en de onschendbaarheid van het heilige. Als onderscheidingsvermogen is het zwaard symbool voor de hogere vorm van ridderschap.
Het tweesnijdend zwaard symboliseert de duale krachten van manifestatie, schepping en vernietiging, leven en dood. De vier zwaarden van een monarch bij zijn kroning zijn: het zwaard van staat, het botgemaakte zwaard van genade, spirituele gerechtigheid en wereldlijke gerechtigheid.
Een zwaard behoort verdiend te worden door het afleggen van een proeve van bekwaamheid. Wie in deze tijden een zwaard wil verdienen, kan er zelf een aanschaffen en het in bewaring geven bij een vriend. Deze geeft dan een opdracht of stelt een vraag. Pas wanneer een bevredigend antwoord wordt gegeven, is het zwaard verdiend.
Een ‘wapen’ in de wicca is een ritueel instrument dat symboliseert dat je bent gewapend, toegerust, bekwaam, om de taken aan te kunnen die je jezelf hebt opgelegd; en dat je jezelf vertrouwd hebt gemaakt met enkele technieken en praktijken. Een wapen in deze zin is een verlengstuk van je persoonlijkheid, je vibraties. Om deze reden moet je bij voorkeur je eigen wapens maken, of gedurende langere tijd bij je dragen. Hoe meer energie je erin stopt door het zelf te maken, erover te mediteren, het bij je te dragen, des te meer kracht zal het verkrijgen.
Het persoonlijke wapen van een heks is de Athame (een coven heeft gezamenlijk een zwaard), een ‘tweesnijdend’ mes met het formaat van een aardappelschilmesje tot een grote versierde dolk. Het mes moet symmetrisch zijn om de energieën goed te kunnen geleiden, maar mag niet in werkelijkheid kunnen snijden.
Er zijn complete athames te koop bij esoterische winkels, maar ook een lemmet uit een ijzerwarenwinkel kan worden gebruikt om er een eigenlijk heft aan te maken van zwart of anderszins donker hout uit een doe-het-zelf zaak.(*) (Vers hout kan gaan scheuren).
Kies een mes zonder geschiedenis van bloedvergieten, dus het liefst een geheel nieuw exemplaar. Maak het mes bot met een kleine slijpsteen en een druppeltje machine-olie. Verwijder eventueel een ongewenst heft, maak een nieuw heft (twee helften op elkaar lijmen) en werk het af. Snijd er desgewenst symbolen in met een geslepen schroevedraai-
ertje als beitel. Schilder of beits het geheel en schilder de symbolen in wit, zilver of goud. Maak het af met olie, was of matte blanke lak. Vet eventueel het lemmet in met vaseline tot het gebruikt wordt. Uiteraard houd je tijdens het werk in gedachten waartoe de athame dient.
Wie vertrouwd wil raken met het element lucht, doet er goed aan “Magie op Eigen Kracht” (“The Gentle Arts of Aquarian Magic”) van Marian Green te lezen (hoofdstuk lucht) en haar aanwijzingen op te volgen. Ademhalingsoefeningen, wierook, weermagie (wolkje-splitsen als oefening) en de training van mentale vaardigheden komen hier aan bod.
Overige literatuur
- Karen M. Hamaker-Zondag: Elementen en kruizen als basis van de horoscoop
- Karen M. Hamaker-Zondag: Psyche en astrologisch symbool (beide Amsterdam, Schors).
- Merlin: The Athame (Wiccan Rede, Summer 1981, p.15-18)
(*) NB: De houtselektie van doe-het-zelf zaken houdt meestal op na vuren, grenen en eikenhout. Voor meer exotische houtsoorten of ebbehout kun je vaak via ambachtelijke meubelmakerijen, restaurateurs, antiquairs, vioolbouwers en houtdraaiers/houten kunstvoorwerpen wel aan een adresje komen van iemand die je verder kan helpen. Merlin.
