De geschiedenis van de heksencafé’s, het concept, en hoe je zelf een heksencafé kunt starten.
★
Een toekomstige legende…
Lang geleden was er in de Lage Weide bij Utrecht een diepe bron. Een oude overlevering zegt dat alle heksen van Nederland elke maand één keer bij elkaar kwamen om uit die bron te drinken. Zo kregen ze de kracht om nieuwe toverkunsten uit te halen. Op een keer heeft een jongeman, een zekere Albert, zich verstopt in een hoekje achter een paar wilgebomen, en hij heeft het zelf gezien. Daarom heette die plek later ook wel Albert’s Corner.
Tegenwoordig staat er op die plaats een vijf-pentagrammenrestaurant. De zaak loopt goed maar het personeel weet dat het er ‘s nachts niet altijd pluis is. Eén keer in de maand zie je lang na sluitingstijd bij de fontein nog de schimmen van de heksen die maar geen afscheid kunnen nemen van de plaats die hun bij hun leven zo dierbaar was…
Boris
(Uit Wiccan Rede * Spring 2000)
De geschiedenis van het heksencafé
Wij waren uiteraard bekend met het Engelse concept van de “pub-moot”. Een pub-moot is een ongedwongen bijeenkomst in een pub. De Pagan Federation heeft dit soort bijeenkomsten populair gemaakt. Soms gaat het om een gezellig sociaal bijeenzijn, soms worden er lezingen of inleidingen gegeven.
Nu is de Engelse pub-cultuur iets heel anders dan onze kroeg- of café-cultuur. Pubs hebben diverse ruimtes, de bar, de lounge, vaak historisch toegewezen aan vrouwen, mannen, arbeiders of de gegoede burgerij. Vaak zijn er achteraf-kamers voor bijeenkomsten beschikbaar. In Nederland ligt dat toch heel anders.
We liepen al een tijd rond met het idee om een plek te scheppen waar heksen en geïnteresseerden van alle stromingen elkaar zouden kunnen ontmoeten. Maar het vinden van een café waar je met 20 mensen zomaar kunt binnenvallen is niet eenvoudig. En daarnaast is het natuurlijk prettig als je een gesprek kunt voeren waarbij je elkaar nog kunt verstaan. Zachte muziek of zelfs geen muziek was dan ook een voorwaarde. Door deze eisen heeft het een tijd geduurd voordat we een geschikte lokatie hadden gevonden. Uiteindelijk vonden we aan het eind van de vorige eeuw een plek in het AC restaurant in Utrecht. Misschien is de locatie wat prozaïsch, maar er waren een hoop voordelen en het restaurant is best sfeervol.
Wat gebeurde er in dat jaar?
Het jaar waar we over spreken is 1997. Een veelbewogen jaar. Op 31 januari presenteert Magnus zijn nieuwste boek “Heksenwerk” in het Postiljon hotel in Bunnik. Een prachtige gelegenheid om alle heksen uit Nederland weer eens bijeen te zien, en een beetje bij te praten. Want daar schort het nog aan. De diverse groepen en stromingen gaan zo hun eigen gang, en bemoeien zich niet met anderen. Er is weinig onderling contact, en er zijn ook allerlei meningsverschillen die, bij gebrek aan gelegenheid, nooit goed uitgepraat worden. Rond deze tijd rijpt bij ons het idee om een “pub moot” te gaan opzetten.
Op 21 maart kunnen we getuige zijn van de komeet Hale-Bopp. En de week erna presenteren Janet en Stewart Farrar samen met Gavin Bone een workhop over Wicca in Amsterdam. Een prachtige gelegenheid voor veel mensen om kennis te maken met de Wicca, en met deze beroemde auteurs. Met een kleine groep gaan we in de dagen erna uiteraard naar de Heksenwaag in Oudewater. Het scheelt bijzonder weinig of Janet wordt te licht bevonden…
Op 31 augustus komt Prinses Diana om in een ernstig auto-ongeluk in Parijs. Een week later sterft Moeder Theresa. En op 17 september sterft Magnus. Voor de tweede keer dit jaar is de heksengemeenschap uit Nederland bijeen samen met Magnus – ditmaal op zijn crematie, op 22 september. Elsy Kloeg voert een kort ritueel uit.
Na afloop besluiten we met een kleine groep nog ergens heen te gaan. Omdat iedereen toch weer het hele land door moet, kiezen we voor het AC restaurant in Utrecht, direct aan de snelweg. Met Melkor en Nimue, Elsy, Lady Bara, en nog een aantal mensen strijken we neer bij de fontein. Een van de onderwerpen die ter sprake komt is ons idee om een pub-moot op te starten. Een beetje zoals we daar al zaten… En toen was de locatie uiteraard bekend! Naar ons gevoel was dit een waardige afsluiting van Magnus’ leven. Magnus had zich altijd beijverd voor een goede verstandhouding tussen de diverse groepen en onderhield ook contact met iedereen.
Na overleg met het management van het etablissement werd gekozen voor de laatste maandagavond van de maand. Het herfstnummer van Wiccan Rede was al gedrukt en lag klaar om verzonden te worden. We hebben dus een flyer gemaakt om mee te sturen.
Het allereerste heksencafé vond plaats op 27 oktober 1997, en zo’n 15 mensen kwamen opdagen. Voorwaar geen slecht begin! Toch hebben we gemerkt dat het eerste jaar sterk wisselende belangstelling kende. Soms zaten we heel gezellig met 5 of 7 mensen te praten, soms was er een “grote” groep van wel 15 mensen aanwezig. Maar de aanhouder wint, en met het verstrijken van de maanden raakte het concept steeds bekender. Men vertrouwde op de vaste datum en plaats, en begon het heksencafé te gebruiken als vast ontmoetingspunt. Na bijna een jaar was het café zo ingeburgerd dat het uitgroeide tot 35 tot 50 mensen per keer, en deze omvang heeft het de afgelopen jaren behouden.
Wat is een heksencafé?
Voor de start van het eerste heksencafé in Utrecht hebben we een aantal criteria opgesteld om duidelijk te maken wat de bedoeling is van deze bijeenkomsten.
- De naam “heksencafé” zou misschien anders doen vermoeden, maar een heksencafé is open voor iedereen met interesse in wicca, magie, paganisme, de noordse traditie, heidendom, sjamanisme, druidisme enzovoort. Kortom: Natuurreligie en Folklore!
- Een heksencafé zit op een vaste datum en plaats, zodat continuïteit gewaarborgd is, zodat mensen onderling afspraken kunnen maken zonder eerst informatie bij anderen in te hoeven winnen etc.
- Een heksencafé is een sociale aangelegenheid. We organiseren geen lezingen, inleidingen, rituelen, markten of andere activiteiten. We zijn te gast in een openbare gelegenheid. Mensen komen om kennis te maken, vragen te stellen, bij te kletsen, en elkaar te ontmoeten.
- Er is geen agenda, en men komt er ook zonder verborgen agenda. Een heksencafé is dus niet de plaats om mensen te recruteren voor welke groep dan ook. Uiteraard kan iemand informatie krijgen over de diverse stromingen, kennis maken met de leiders van groepen, en op de hoogte blijven van studiegroepen. Maar het initiatief ligt voor 100% bij de vragensteller, niet bij de aanbieder.
- Er is een contactpersoon die benaderd kan worden met vragen of problemen, en die naar het management van het etablissement verantwoordelijkheid draagt. Op een heksencafé zijn een paar mensen aanwezig die uit eigen ervaring informatie kunnen geven over een bepaalde stroming. Vaak zijn dit tevens de organisatoren
- Mensen die beroepsmatig in paganistische stromingen geïnteresseerd zijn (met name de media), zijn niet welkom. Zij kunnen de contactpersoon benaderen voor informatie.
Waarom juist deze regels?
Misschien door ervaring wijs geworden, hoopten we dat het heksencafé, naast een sociale ontmoetingsplek, ook een veilig startpunt zou worden voor beginnelingen. Een plek waar mensen onbevreesd binnen konden stappen, vragen konden stellen, en diverse mensen uit de “scene” in Nederland zouden kunnen ontmoeten. Waar ze correcte informatie zouden kunnen krijgen van mensen die uit eigen ervaring kunnen spreken. Zonder dat ze zich onder druk voelden staan om zich bij een bepaalde groep aan te sluiten. Zonder dat ze verslaggevers tegen zouden komen. De regels beogen een stukje veiligheid te geven, zodat iemand in alle rust zijn of haar weg binnen de paganistische gemeenschap kan gaan zoeken.
Het Heksen Cyber Café
Al vrij kort na de start van het eerste heksencafé in Utrecht ontstond de behoefte om met elkaar in gesprek te blijven, ook tussen de bijeenkomsten door. Onder leiding van Ker werd er toen een email-groepje opgericht dat onderling correspondeerde. Vanwege Ker’s drukke werkzaamheden en buitenlandse reizen bleek op den duur dat deze opzet te weinig continuïteit bood, en op 8 februari 1999 heb ik toen op www.yahoogroups.com een echte e-mail groep opgezet, HexCC, het Heksen Cyber Café. Deze e-mail lijst is een bijzonder drukke lijst met op dit moment (januari 2001) zo’n 175 leden, en meer dan 1000 berichtjes per maand. Allerlei onderwerpen die direct of zijdelings met het hoofdonderwerp, “Natuurreligie en Folklore” te maken hebben, komen aan bod. Mensen kunnen vragen stellen, ze kunnen hun problemen voorleggen, en dankzij het grote aantal deelnemers is er altijd wel iemand die een helpende hand kan bieden. Of dat nu gaat over hoe je een spookhuis kunt zuiveren, medicijnen voor een bepaalde aandoening, hoe je een weggelopen kat met magie weer terughaalt, kinderen en occultisme, boekentips, afspraken maken voor ontmoetingen of rituelen, discussies over de folklore rond Sinterklaas of Atlantis, terugkerende thema’s als geheimhouding, een magische naam… enzovoort.
Als je interesse hebt om je aan te sluiten bij zo’n soort email lijst, dan kan dat via De Heksenkring, maar het Heksen Cyber Café HexCC is sinds eind februari 2002 gesloten, na ruim drie jaar bijzonder actief te zijn geweest. Lady Bara, een van de “oude garde” van ingewijden, beschreef haar ervaringen op deze lijst als volgt:
“Ook ik stond aan de wieg van het heksencafé Utrecht en ben snel op HexCC gaan schrijven omdat ik hetzelfde “ideaal” had als jij, te weten in het kort mensen via dit medium en via de heksencafé’s op weg helpen met raad en daad op het smalle heksenpad.
Dat dit pad smal is weten we maar al te goed! Alleen heb ook ik gemerkt dat de laatste tijd dit smalle pad een brede snelweg is geworden waar snelheid hoogtij viert en mensen kris kras over deze snelweg rijden zonder uit te kijken of ze iemand raken.
Verder heeft 95 % van deze mensen geen enkele behoefte een rijbewijs te halen, ze schoppen tegen de mensen die dat wel belangrijk vinden en die kosten noch moeite hebben gespaard te leren, en dan bedoel ik inderdaad leren en niet je kennis uit een boekje halen.
Want nog steeds vind ik dat de religie hekserij een inwijdingstraditie is, een inwijding die je altijd van een ander zult moeten krijgen, een mens kan zichzelf niet inwijden, hoezeer men dit woord ook ombuigt tot een vorm die voor iemand acceptabel en gemakkelijk is.
Heksen zijn priesters en priesteressen van de Godin en niet anders; hoe leuk het ook is om alleen met kruiden, stenen, wierook de tarot en olieen bezig te zijn, er is nog meer, en dat is dat stuk religie, de esbats en de sabbats die je in covenverband viert met je broeders en zusters in the craft.”
En daarmee verwoordde ze ook mijn belangrijkste reden om HexCC te sluiten, hoe leerzaam en gezellig het ook bij tijd en wijle was: HexCC was veel teveel een pagan list geworden waar de traditionele wicca onvoldoende uit de verf kwam.
Als paddestoelen uit de grond…
Sinds de start van het eerste heksencafé in Utrecht zijn er in de loop der tijd steeds meer heksencafé’s ontstaan, die allemaal min of meer bovenstaand concept volgen. Groningen, Den Haag, Noord-Brabant, Den Bosch, Antwerpen, Zaandam, Hasselt… er komen er steeds meer. Vanuit diverse café’s zijn ook weer lokale e-mail lijsten ontstaan, zoals Groningse Heksen en Haagse Heksen. Ook thematische lijsten voor beginnende heksen, eigenwijze heksen, keukenheksen of de heksentuin zijn het afgelopen jaar ontstaan. Mensen zijn vaak lid van meerdere lijsten.
Ik zou ook wel zo’n heksencafé willen starten!
Er zijn een aantal regio’s in Nederland waar nog geen ontmoetingsplek, geen heksencafé is, met name Friesland, Twente, Limburg en Zeeland. Als je daar een heksencafé op wilt starten, dan is de beste methode ongetwijfeld om eerst eens langs te komen bij een paar bestaande café’s om te praten met de organisatoren. Je kunt elke week wel naar een heksencafé ergens in het land. Zo krijg je een beter beeld van het concept dan uit een verhaal als dit mogelijk is. En wellicht ontmoet je wel een paar mensen uit je eigen regio die mee willen werken!
Daarnaast heb je natuurlijk de belangrijkste ingrediënten nodig: een lokatie en een vaste dag in de maand. Afspraken met het management. Als het kan, wat mensen die uit eigen ervaring informatie kunnen geven, die een beetje de weg kunnen wijzen. Of, als het allemaal beginners zijn, mensen die dat ook duidelijk zeggen… En een groepje dat bereid is om, zeker het eerste jaar, ook telkens aanwezig te zijn om het café goed van de grond te krijgen. Aankondigingen kunnen op diverse email lijsten en in het tijdschrift Wiccan Rede worden opgenomen (zie www.silvercircle.org).
De invloed van Silver Circle
“Het lijkt net of jullie een monopolie hebben op de Wicca…”
Haha! Ja, veel dingen zijn door ons opgestart – ik denk dat dat haast vanzelf zo is als je al meer dan 20 jaar met de Wicca in Nederland bezig bent. Maar de heksencafé’s worden niet door ons gerund en zitten ook niet onder onze vleugels of onder onze supervisie. Wij zijn zelf contactpersoon voor Utrecht, en zijn ook altijd in Utrecht aanwezig, en geven informatie over de diverse café’s door. Maar dat is het dan ook. Heksencafé’s zijn volledig autonoom. We vinden het leuk om zo nu en dan eens naar een ander café te gaan. Veel vaker dan een keer per jaar per café wordt dat in de praktijk echter niet, een enkele uitzondering daargelaten. We voelen ons echter wel een beetje verantwoordelijk voor wat er zoal in Nederland gebeurt. Niet vanwege een misplaatst eigendomsgevoel, maar vanuit actieve betrokkenheid. Onze zoektocht is een lange en harde weg geweest, en we willen graag anderen helpen bij hun verkenning van de paganistische wereld. Een heksencafé is een fijne, ongedwongen en veilige manier om kennis te maken, en kennis op te doen. Als we deze essentie in het concept van het heksencafé kunnen bewaren, dan is onze taak volbracht!
Blessed Be!
En misschien zien we elkaar in een heksencafé!
Merlin
